Blockchain không chỉ là Bitcoin: Bài học từ NDAChain – hệ thống định danh số của Việt Nam

Khi nhắc đến blockchain, phần lớn mọi người sẽ nghĩ ngay đến Bitcoin, tiền ảo, đầu tư rủi ro… nhưng đó chỉ là phần nổi rất nhỏ. Cũng giống như internet không phải là Facebook, blockchain không chỉ phục vụ giao dịch tài chính. Trong bài chia sẻ này, tôi muốn giới thiệu một ứng dụng hoàn toàn “phi tài chính” của blockchain mà Việt Nam đang phát triển: NDAChain – hệ thống định danh số phi tập trung.

Tôi đã đọc toàn bộ whitepaper chính thức của NDAChain, và dưới đây là những gì tôi rút ra được.

Blockchain như một nền tảng, không phải là đích đến

Hãy hình dung blockchain như đường truyền internet. Nó là một hạ tầng – không phải là sản phẩm. Giống như bạn dùng internet để gọi video, học online, hoặc gửi file, thì bạn có thể dùng blockchain để xác thực danh tính, theo dõi xuất xứ nông sản, hay lưu trữ hồ sơ bệnh án – mà không nhất thiết phải tạo ra token hay coin.

NDAChain là minh chứng rõ nhất cho điều đó: nó sử dụng công nghệ blockchain nhưng không phát hành token, không dùng để đầu tư, và càng không có chức năng thanh toán.

NDAChain là gì?

NDAChain là một nền tảng định danh số do Bộ Công an phối hợp cùng các đối tác nghiên cứu và phát triển. Dự án được xây dựng trên nền tảng blockchain để tạo ra một hệ thống phi tập trung nhưng vẫn đảm bảo chính chủ, bảo mật và có thể tương thích với các tiêu chuẩn quốc tế (như eIDAS, ISO/IEC 18013-5…).

Các điểm nổi bật

Không phát hành coin/token: Đây không phải là dự án crypto.
Phi tập trung nhưng có kiểm soát: Dữ liệu không tập trung ở một nơi mà phân tán theo mô hình blockchain – nhưng vẫn có sự xác thực từ các cơ quan chức năng.
Hiệu suất cao: NDAChain đạt đến 1.200 giao dịch/giây (TPS), nhanh hơn rất nhiều so với Ethereum (khoảng 15 TPS hiện tại).
Bảo mật tiên tiến: Sử dụng Zero-Knowledge Proof và mã hóa theo tiêu chuẩn quốc tế.
Tích hợp vào VNeID: Người dùng sẽ tiếp cận thông qua ứng dụng định danh quốc gia – VNeID.

Vì sao không dùng cơ sở dữ liệu truyền thống?

Câu hỏi đặt ra: “Chẳng phải lưu dữ liệu định danh thì dùng database bình thường là đủ sao?”

Whitepaper đã trả lời rõ:

Dữ liệu tập trung dễ bị tấn công: Hacker chỉ cần xâm nhập một nơi là lấy được thông tin của hàng triệu người.
Khó mở rộng và chia sẻ xuyên biên giới: Mỗi cơ quan có một hệ thống riêng, không tương thích lẫn nhau.
Khó đảm bảo quyền riêng tư: Khi chia sẻ thông tin, người dùng buộc phải cung cấp toàn bộ dữ liệu thay vì chỉ điều cần thiết.

Blockchain giúp giải quyết cả ba vấn đề này.

Một số tình huống thực tế được nêu trong whitepaper

1. Gia hạn giấy phép lái xe

Trước đây: Mang theo hồ sơ giấy, xếp hàng, nộp đơn, chờ vài ngày.
Với NDAChain: Quét QR, xác minh định danh qua VNeID, xử lý ngay lập tức.

2. Vay vốn ngân hàng

Trước đây: Phải đưa sao kê tài khoản, bảng lương, CMND, thậm chí đợi ngân hàng gọi xác minh.
Với NDAChain: Có thể chứng minh bạn đạt điều kiện vay mà không cần tiết lộ toàn bộ thông tin tài chính.

3. Đăng ký dịch vụ công

Người dân chỉ cần xác thực một lần, rồi dùng danh tính số để truy cập các dịch vụ y tế, giáo dục, hành chính... thay vì phải điền lại thông tin từ đầu mỗi lần.

Công nghệ “ma thuật” đứng sau: Zero-Knowledge Proof

Công nghệ thú vị nhất trong NDAChain là Zero-Knowledge Proof (ZKP) – cụ thể là dạng zk-SNARKs.

Nó cho phép bạn chứng minh một điều gì đó là đúng, mà không cần tiết lộ dữ liệu thực tế. Ví dụ:

Bạn có thể chứng minh mình trên 18 tuổi mà không cần tiết lộ ngày sinh cụ thể.
Bạn có thể chứng minh mình đủ điều kiện vay vốn mà không cần đưa toàn bộ sao kê thu nhập.

ZKP đặc biệt quan trọng trong định danh vì nó giúp:

Bảo vệ quyền riêng tư của người dùng
Giảm thiểu dữ liệu trao đổi
Chống giả mạo và làm giả tài liệu

Một vài công nghệ cốt lõi trong NDAChain

DID (Decentralized Identifier)

Là cách định danh người dùng phi tập trung, không phụ thuộc vào một cơ quan cấp duy nhất.
Mỗi người sẽ có một mã DID riêng, chứa trên blockchain, có thể xác thực được nhưng không bị lộ thông tin cá nhân.

Verifiable Credentials (VC)

Là chứng nhận có thể kiểm chứng, ví dụ như: "Bạn đã tốt nghiệp Đại học A", "Bạn là công dân Việt Nam", "Bạn đã tiêm vắc xin COVID-19".
Các chứng nhận này được phát hành, ký và lưu trữ bằng blockchain.

Proof of Authority (PoA)

Cơ chế xác thực của NDAChain không dựa vào đào coin hay staking, mà dựa trên sự xác nhận của các bên có thẩm quyền (Bộ Công an, cơ quan nhà nước…).
Điều này đảm bảo tốc độ xử lý cao và bảo mật cao hơn PoW/PoS truyền thống.

Tại sao đây là một bước tiến lớn?

Định danh số là nền tảng chuyển đổi số quốc gia – và blockchain giúp đảm bảo bảo mật, quyền riêng tư và khả năng mở rộng.
NDAChain là ứng dụng blockchain đầu tiên được phát triển ở quy mô quốc gia tại Việt Nam, hướng đến tiêu chuẩn toàn cầu.
Công nghệ blockchain không còn là “thử nghiệm” mà đã được áp dụng vào bài toán thực tiễn và cụ thể – xác thực công dân, bảo vệ dữ liệu cá nhân, kết nối dịch vụ công.

Kết luận: Blockchain có thể phi crypto

Nếu bạn còn nghĩ blockchain là trò chơi tài chính, hãy thử đọc về NDAChain. Nó không có coin, không cần đầu tư, không lên sàn – nhưng lại có thể giải quyết những vấn đề rất thực tế, như đăng ký xe, vay vốn, xác thực tiêm chủng, hoặc chứng minh bạn trên 18 tuổi mà không tiết lộ tuổi thật.

Blockchain đang trở thành một “lớp nền” cho xã hội số – giống như cách internet từng thay đổi cách chúng ta sống, học, làm việc và kết nối.

Dự kiến NDAChain sẽ được tích hợp vào app VNeID trong thời gian tới (từ Q1/2026). Có lẽ sớm thôi, bạn sẽ dùng blockchain mà không cần biết mình đang dùng blockchain.

Tôi viết bài này vì

Muốn lan tỏa cái nhìn đúng và tích cực về công nghệ blockchain
Giúp mọi người thấy được tiềm năng thật sự ngoài “tiền ảo”
Và cũng để nhắc nhở rằng: chuyển đổi số không phải chuyện tương lai – nó đang xảy ra, ngay lúc này.

Nếu bạn thấy bài viết hữu ích, đừng ngần ngại chia sẻ. Cảm ơn bạn đã đọc!